του Δημήτρη Καλαντζή.
Η ανάπλαση της Υδάτινης Διαδρομής (Πλατάνια) και η επαναλειτουργία του ιστορικού αναψυκτήριου «Green Park» αποτέλεσαν σημαντικά βήματα στην πορεία βελτίωσης του Πεδίου του Άρεως μέσα στο 2022. Δυστυχώς όμως δεν συνοδεύτηκαν από έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό για καθολική αποκατάσταση των υποδομών λειτουργίας του Πάρκου σύμφωνα με τα πρότυπα των διεθνών αστικών χώρων πρασίνου.
Το μεγαλύτερο πάρκο της Αθήνας, που κατά έναν παράδοξο λόγο δεν ανήκει στην ευθύνη του δήμου Αθηναίων αλλά στην Περιφέρεια Αττικής, βίωσε μέσα στο 2022 μία σημαντική διαχειριστική κρίση, καθώς γραφειοκρατικές και άλλες αγκυλώσεις άφησαν τον χώρο χωρίς φύλαξη κατά τους περισσότερους μήνες του χρόνου, ενώ η Διοίκηση χρειάστηκε να χρησιμοποιήσει περίπλοκες «παρακάμψεις» για να μη μείνει ο χώρος ΚΑΙ χωρίς καθαριότητα.
Όλες οι βασικές λειτουργίες του Πάρκου (φροντίδα πρασίνου, καθαριότητα και φύλαξη) παραδίδονται εδώ και χρόνια από την Περιφέρεια Αττικής (που δεν διαθέτει ανάλογους μηχανισμούς) σε εργολαβίες συγκεκριμένου χρόνου και έργου, χωρίς πάντα πρόβλεψη για την ομαλή διαδοχή τους. Δεν εξασφαλίζεται έτσι η συστηματική παροχή ποιοτικών υπηρεσιών, ενώ δεν λείπουν περιπτώσεις που μειοδότες εργολαβιών αναθέτουν το έργο σε υπεργολάβους, οι οποίοι προσπαθούν να εξασφαλίσουν κέρδος, χρησιμοποιώντας ελάχιστους και κακοπληρωμένους εργαζόμενους, που, όπως είναι αναμενόμενο, δεν μπορούν να αποδώσουν το έργο για το οποίο έχει πληρώσει η Περιφέρεια στον αρχικό μειοδότη εργολάβο. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δυστυχώς είναι στις περισσότερες περιπτώσεις διεκπεραιωτικοί με αποτέλεσμα η Περιφέρεια Αττικής να δαπανά τεράστια ποσά για το Πεδίον του Άρεως που δεν έχουν πραγματικό αντίκρισμα στην κατάσταση που τελικά βρίσκεται ο χώρος.
Είναι το… κλάδεμα!
Η μεγάλη θετική αλλαγή που έχει συντελεστεί στο Πεδίον του Άρεως τα τελευταία χρόνια είναι το κλάδεμα των θάμνων. Σε κάποιον που δεν γνωρίζει τον χώρο, ίσως ακούγεται φαιδρό, αλλά αυτό που ζητούσαν οι κάτοικοι εδώ και πάρα πολλά χρόνια (με πρώτον τον πρόεδρο του Συλλόγου «Αθηνά», Μανώλη Μπαχλιτζανάκη) ήταν το αυτονόητο που εφαρμόζεται σε όλα τα Πάρκα του κόσμου: να κλαδευτούν οι θάμνοι που βρίσκονται σε κάθε διαδρομή, ώστε να αναδειχθεί το ενιαίο του χώρου. Να μην υπάρχουν «κρυψώνες» για παραβατικές πράξεις και να αισθάνονται οι περιπατητές του Πάρκου την ασφάλεια της «κοινής θέας». Πλέον με τον κ. Ευθύμιο Κοκμοτό στη Διεύθυνση του Πάρκου, η αρχή αυτή εφαρμόζεται σε μεγάλο μέρος του Πεδίου του Άρεως και έχει κερδίσει την καθολική αποδοχή των επισκεπτών που πλέον μπορούν να απολαύσουν έναν οπτικά μεγαλύτερο χώρο και όχι μικρά τμήματά του, κρυμμένα πίσω από ψηλούς θάμνους.
- Παντού στον κόσμο οι αστικοί χώροι πρασίνου διαθέτουν πλέον μόνο ψηλή (δέντρα) και χαμηλή βλάστηση. Η μεσαία βλάστηση χρησιμοποιείται για διακοσμητικούς λόγους και μόνο σε συγκεκριμένα σημεία, χωρίς να αποτελεί εμπόδιο / φράκτη της οπτικής απόλαυσης του συνολικού χώρου.
Υδάτινη Διαδρομή και Πλάτωμα Οικονομίδη
Δυστυχώς ούτε μέσα στο 2022 ξεκίνησε κάποιο πρόγραμμα αποκατάστασης και εμπλουτισμού του πρασίνου στο Πεδίον του Άρεως, παρά τις επιστημονικές έρευνες που έχουν καταλήξει ότι πρέπει να εφαρμοστεί. Τα μεγάλα δέντρα του Πάρκου μας έχουν εξαντλήσει σε μεγάλο ποσοστό το προσδόκιμο ζωής τους και είναι επικίνδυνα να πέσουν. Κάποια πεύκα, για παράδειγμα, από τα συνεχή κλαδέματα έχουν φτάσει σε ύψος αφύσικο για τις ρίζες τους. Μια μεγάλη ανεμοθύελλα, όπως είχε συμβεί πριν από περίπου μία δεκαετία, δεν θα αφήσει κανένα πεύκο όρθιο στο Πάρκο.
Ο στόχος σε όλους τους αστικούς χώρους πρασίνου είναι να υπάρχει συνέχεια. Να μη χρειάζεται δηλαδή να ξεραθεί ή να πέσει ένα μεγάλο δέντρο για να φυτευτεί ένα μικρό στη θέση του, αλλά τα δέντρα να βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις του κύκλου ζωής τους, ώστε η συνολική εικόνα (νέων και παλαιών δέντρων) να παραμένει αμετάβλητη.
Με δωρεά του ιδρύματος Ωνάση κατέστη εφικτό μέσα στο 2022 να γίνει η ανάπλαση της Υδάτινης Διαδρομής (Πλατάνια) με την αποκατάσταση της λειτουργία του μηχανισμού ανακύκλωσης του νερού και το φύτευμα νέων -αλλά αρκετά μεγάλων- πλατάνων που δίνουν στον χώρο κάτι από την παλιά ομορφιά του. Κάποιες μικρές αστοχίες στον σχεδιασμό δεν αλλάζουν την θετική συνολική εικόνα που έχει πλέον αυτή η υποδομή του Πάρκου.
Φωτογραφία: DNK 2022.
Αντίθετα, εξαιρετικά αμήχανα αντιμετώπισε το Ίδρυμα Ωνάση τον χώρο του πλατώματος Οικονομίδη. Πρόκειται για τον μοναδικό μεγάλο ελεύθερο χώρο που είχε αφήσει στο Πάρκο η αποτυχημένη ανάπλαση Τομπάζη του 2011 κι έπρεπε, κατά τη γνώμη πολλών, να διατηρηθεί ως τέτοιος. Δηλαδή χώρος μόνο με χαμηλή βλάστηση (γρασίδι) όπου θα μπορούσαν να παίζουν τα παιδιά μπάλα, να συναντιούνται παρέες, να γίνονται πικ – νικ, να υπάρχει γενικά η δυνατότητα «γείωσης» με τη φύση για όσους το επιθυμούν. Ψηλά δέντρα θα μπορούσαν να φυτευτούν μόνο περιφερειακά στον χώρο για τον σκοπό της παροχής σκιάς το καλοκαίρι. Τελικά φυτεύτηκαν διάσπαρτα και διαφορετικά δέντρα (πολλά εκ των οποίων ακατάλληλα για παροχή σκιάς), ενώ αποκόπηκαν σημαντικά τμήματα του χώρου για να φυτευτούν καλλωπιστικά φυτά αμφιβόλου επιβίωσης.
Το αποτέλεσμα δείχνει σήμερα ότι δεν υπήρξε σχεδιασμός. Ο σχεδιασμός ξεκινά με την απάντηση στο ερώτημα «τι θέλω να κάνω με έναν χώρο;» Αν η απάντηση ήταν αυτή που περιγράψαμε λίγο πριν (ανοιχτός χώρος για παιχνίδι, ποδόσφαιρο και παρέες) δεν έπρεπε να φυτευτούν διάσπαρτα δέντρα ούτε να τοποθετηθούν καλλωπιστικά φυτά (δεν μπορούν να επιβιώσουν από το ποδόσφαιρο). Αν η απάντηση ήταν ότι «θέλω να φτιάξω έναν κήπο», τότε θα έπρεπε να υπάρξει οργανωμένη διάταξη συγκεκριμένων ειδών δέντρων και καλλωπιστικών που να αποτελούν κάποιο εύληπτο σύνολο.
Τώρα ο χώρος δεν αποτελεί κάποια συγκεκριμένη πρόταση για τους επισκέπτες του Πάρκου γι αυτό και επέστρεψε πολύ εύκολα στην προτεραία χρήση του: χώρος για σκύλους.
- Από τη δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση δεν πραγματοποιήθηκε τελικά η παροχή δωρεάν Wi Fi στους επισκέπτες του Πάρκου, άγνωστο για ποιόν λόγο, ενώ έμεινε ημιτελής η αποκατάσταση των σπασμένων μαρμάρων στις διαδρομές του Πεδίου του Άρεως και του δικτύου διοχέτευσης όμβριων υδάτων. (Ιδιαίτερα στη διαδρομή μπροστά από την Παιδική Χαρά Νηπίων το πρόβλημα των σπασμένων μαρμάρων είναι μεγάλο με παιδιά και μεγάλους να κινδυνεύουν καθημερινά από ατυχήματα.)
ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ ΕΦΗΒΩΝ – ΡΟΔΩΝΑΣ
Ουδεμία κίνηση πραγματοποιήθηκε μέσα στο 2022 για την αποκατάσταση δύο εξαιρετικής σημασίας υποδομών του Πεδίου τους Άρεως: της παιδικής χαράς εφήβων – ενηλίκων και του Ροδώνα που δίνει σήμερα εικόνα καταστροφής. Είναι άξιο απορίας γιατί παρατηρείται αυτή η μεγάλη δυστοκία από την Περιφέρεια Αττικής για αυτονόητα έργα που θα πλημμύριζαν το Πάρκο με νέους επισκέπτες και θα έδιναν διέξοδο σε χιλιάδες νέους / νέες και μεγαλύτερους-ες να αθληθούν και να συνδεθούν με τον δημόσιο χώρο.
Φωτογραφία: DNK 2022.
ΠΑΡΚΟ ΣΚΥΛΩΝ
Τόσο η ανάπλαση της Υδάτινης Διαδρομής όσο και του πλατώματος Οικονομίδη χρησιμοποιούνται σήμερα ως χώροι άσκησης σκυλιών, καθώς δεν υπάρχει ακόμα συγκεκριμένος χώρος (σε μια έκταση 170 στρεμμάτων!) για να μπορούν τα σκυλιά να ασκηθούν και να κοινωνικοποιηθούν χωρίς να είναι δεμένα, όπως προβλέπει ο πρόσφατος νόμος.
Είναι επίσης άξιο απορίας γιατί, ενώ υπάρχουν έτοιμοι, περιφραγμένοι χώροι για να διαμορφωθούν σε πάρκα σκύλων (παλιός βοτανικός κήπος και παλιό φυτώριο) η Διοίκηση του Πάρκου δεν προχωρά στην κατασκευή του.
- Ένα μικρό «οικόπεδο» που περιφράχτηκε πρόσφατα, πολύ πρόχειρα, χωρίς διπλές πόρτες και χωρίς δυνατότητα διαχωρισμού ανάλογα με το βάρος των σκυλιών, είναι προφανώς παντελώς ακατάλληλο για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες που υπάρχουν στο Πεδίον του Άρεως.
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Ένας μεγάλος αστικός χώρος πρασίνου, όπως είναι το Πεδίον του Άρεως, οφείλει να είναι ανοιχτός στη διενέργεια πλήθους διαφορετικών εκδηλώσεων, ώστε να γίνεται χώρος έκφρασης διαφορετικών γούστων και επιλογών ζωής. Μοναδικές προϋποθέσεις θα πρέπει να είναι ο απόλυτος σεβασμός της χλωρίδας και της (ορνιθο)πανίδας του, των όρων λειτουργίας του Πάρκου και βέβαια οι εκδηλώσεις να ΜΗΝ έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα.
- Το Πεδίον του Άρεως είναι δημόσιος χώρος με συγκεκριμένες λειτουργίες. Ο δημόσιος χώρος δεν παραχωρείται για το κέρδος ΟΥΔΕΝΟΣ.
Από τις εκδηλώσεις που διενεργήθηκαν το 2022 θα σταθούμε στη μεγάλη έκθεση σύγχρονης τέχνης του Ιδρύματος Ωνάση με τον τίτλο «Πλάσματα», μία έκθεση που έδωσε τη δυνατότητα στους Αθηναίους να έρθουν σε επαφή με τη δουλειά πολύ σημαντικών καλλιτεχνών παγκόσμιας εμβέλειας. Κάποια έργα δημιουργήθηκαν αποκλειστικά για τον χώρο του Πεδίου του Άρεως (το τεχνητό φεγγάρι πάνω από το άγαλμα της Αθηνάς), άλλα προσαρμόστηκαν στον χώρο (ο κύκλος ζωής του δέντρου κοντά στην υδάτινη διαδρομή) και κάποια μετέφεραν πολύ σημαντικά μηνύματα αναστοχασμού για τεράστια σύγχρονα κοινωνικά θέματα, όπως η χρήση ουσιών (φαρμακείο) αλλά και η ταυτότητα φύλου. Ορισμένες εγκαταστάσεις ξένισαν κάποιους με το μέγεθός τους (πλανήτης Άρης στο πλάτωμα Οικονομίδη), κάποιοι ενοχλήθηκαν από τον queer χαρακτήρα συγκεκριμένων έργων, αλλά η σύγχρονη τέχνη είναι φτιαγμένη για να δημιουργεί αντιδράσεις και προφανώς καθένας και καθεμία έχει το δικαίωμα να αντιδρά αρνητικά και επικριτικά.
- Η προσέλευση του κόσμου πάντως ήταν αδιαμφισβήτητα μεγάλη και μάλιστα κόσμου που απουσιάζει από την καθημερινότητα του Πάρκου (ηλικίες 20-40).
Απολαυστική ήταν και η έκθεση τέχνης από ανακυκλωμένα υλικά εγχώριων δημιουργών τον Σεπτέμβριο. Μικρότερης κλίμακας έργα αλλά πολύ ενδιαφέροντα.
Δεκάδες ακόμα εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν από την Περιφέρεια Αττικής κυρίως στο χώρο του θεάτρου Αλίκης. Ατυχώς δεν υπήρξε κάποια ενημέρωση γι’ αυτές. Ακόμα και οι καθημερινοί επισκέπτες του Πάρκου δεν είχαν τη δυνατότητα να πληροφορηθούν ότι επρόκειτο να πραγματοποιηθούν ώστε να τις παρακολουθήσουν. Είναι πολύ κρίμα να διενεργούνται εκδηλώσεις χωρίς κοινό – όχι γιατί δεν αξίζουν να έχουν κοινό, αλλά γιατί ποτέ δεν έμαθε κάποιος γι’ αυτές.
Θα πρέπει η Περιφέρεια Αττικής να επανεξετάσει το θέμα των εκδηλώσεων. Εάν τις κάνει μόνο για να ενισχύσει κάποιους καλλιτέχνες, σωστά διαχειρίζεται το θέμα. Εάν την ενδιαφέρουν όμως και οι πολίτες, θα μπορούσε έστω να αναρτήσει ανακοινώσεις στους σχετικούς πίνακες που υπάρχουν στο Πεδίον του Άρεως.
Green Park
Η θεαματική θετική αλλαγή που συντελέστηκε στο ανατολικό τμήμα του Πεδίου του Άρεως και σε όλη τη γειτονιά της Μαυρομματαίων το 2022 ήταν αδιαμφησβήτητα η επαναλειτουργία του ιστορικού αναψυκτήριου Green Park. Εκεί που επί χρόνια βασίλευε η απόλυτη εξαθλίωση, πλέον λειτουργεί ένα πολύ όμορφο καφέ – εστιατόριο, οι πολίτες μπορούν να περπατούν χωρίς φόβο και να απολαμβάνουν ένα κομμάτι του Πάρκου που μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού ήταν μη προσβάσιμο.
- Για την επαναλειτουργία του Green Park προφανώς έπαιξε καθοριστικό ρόλο η τολμηρή απόφαση της Περιφέρειας Αττικής να απομακρύνει τις αφετηρίες των ΚΤΕΛ από τη Μαυρομματαίων. Η απόφαση χαρακτηρίζεται «τολμηρή» γιατί είχε πολιτικό κόστος που προηγούμενες διοικήσεις της Περιφέρειας δεν ήθελαν να επωμιστούν.
Για την ιστορία, η απομάκρυνση των ΚΤΕΛ είχε αποφασιστεί εδώ και δύο δεκαετίες μετά από εισηγήσεις όλων των συγκοινωνιολόγων που έλεγαν ότι δεν είναι δυνατόν τα λεωφορεία των ΚΤΕΛ Αττικής να διέρχονται από κεντρικούς δρόμους της Αθήνας επιβαρύνοντας την κίνηση και τη ρύπανση της πόλης. Ήταν αυτονόητο ότι με τη λειτουργία του μετρό, οι αφετηρίες θα μπορούσαν να μετακινηθούν περιφερειακά αλλά τα συμφέροντα ήταν μεγάλα, όπως και οι αντιδράσεις αρκετών πολιτών που τους βόλευε προσωπικά η Μαυρομματαίων. Το συμφέρον του συνόλου όμως δεν μπορεί να μπαίνει πίσω από το «βόλεμα» -ή το συμφέρον- των λίγων. Η απομάκρυνση της αφετηρίας από το Πεδίον του Άρεως έπρεπε να είχε γίνει πολλά χρόνια πριν και η σημερινή Περιφερειακή αρχή πιστώνεται την – επιτέλους – υλοποίησή της.
Ο απολογισμός του 2022 για το Πεδίον του Άρεως θα συνεχιστεί σε επόμενο άρθρο μαζί με τα αποτελέσματα της “δημοσκόπησης” που διενεργούμε μέσω της εφαρμογής Instagram. Για να συμμετέχετε στη δημοσκόπηση πατήστε τον σύνδεσμο: https://www.instagram.com/pediontouareos/
Δημήτρης Καλαντζής
Latest posts by Δημήτρης Καλαντζής (see all)
- Ο «τέτοιος» στο Χαλάνδρι - September 10, 2023
- Δημιουργείται ο πρώτος Ξενώνας Φιλοξενίας Άστεγων και Ευάλωτων ΛΟΑΤΚΙ+ Ατόμων στην Αθήνα - August 30, 2023
- Το gay Πεδίον του Άρεως - May 17, 2023
