Πριν από πέντε χρόνια και μετά από μεγάλο αγώνα των κατοίκων με μία συστηματική καμπάνια ενημέρωσης, συλλογή χιλιάδων υπογραφών, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και διοργανώσεις ημερίδων, καταφέραμε να αναγκάσουμε τις Αρχές να απομακρύνουν την μεγαλύτερη πιάτσα διακίνησης ναρκωτικών της Αθήνας που λειτουργούσε στη Δυτική πλευρά του Πεδίου του Άρεως, τη Μαυρομματαίων και την οδό Αντωνιάδου.
Οι παλαιότεροι θα θυμούνται την εφιαλτική κατάσταση που ζήσαμε στην περιοχή μας με το υπαίθριο «σούπερ μάρκετ» ναρκωτικών στο πλάτωμα Μπότσαρη, τους μπράβους που επέβλεπαν τη διακίνηση και διευθετούσαν τα αυτοκίνητα τα οποία σταματούσαν στη Μαυρομματαίων για να προμηθευτούν κάθε είδους ουσιών, την «ασπίδα προστασίας» που διατηρούσε η μαφία με εξαθλιωμένα εξαρτημένα άτομα, τις φασαρίες, τα μαχαιρώματα και τους ημιθανείς εξαρτημένους στις εισόδους των πολυκατοικιών της περιοχής.
Η πιάτσα ναρκωτικών δεν εμφανίστηκε ούτε εξαφανίστηκε ως δια μαγείας από το Πεδίον του Άρεως. Είχε μετακινηθεί στο Πάρκο μας από την οδό Τοσίτσα και τα Εξάρχεια και, μετά από το Πάρκο μας, μετακινήθηκε δυτικότερα σε Μάρνη, πλατεία Βάθη και Άγιο Παύλο, όπου την ώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, εξελίσσονται ακριβώς οι ίδιες σκηνές που ζήσαμε στο Πεδίον του Άρεως.
ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ
Ανοίγουμε μία παρένθεση: η χρήση των ναρκωτικών δεν είναι μια «πράξη του διαβόλου», ούτε οι ΕΘΙΣΜΕΝΟΙ χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών είναι άτομα με κέρατα και ουρά που πρέπει να σταλούν στο «πυρ το εξώτερο». Είναι αδέρφια μας, παιδιά μας, φίλοι μας που βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και τα τραύματά τους με αυτοκαταστροφικό τρόπο.
Όλες και όλους κάποιες φορές μπορεί οι δυσκολίες να μας συντρίβουν και να ζητάμε απελπισμένα μια διαφυγή, έστω προσωρινή.
Μπορεί να βγούμε «να τα πιούμε» ή να πάρουμε κάποιο χάπι για να «αισθανθούμε καλύτερα». Καταφεύγουμε στο αλκοόλ ή σε συνταγογραφούμενα αγχολυτικά που στις ημέρες μας σπάνε το ένα ρεκόρ πωλήσεων μετά το άλλο.
Η παγίδα βρίσκεται στον ΕΘΙΣΜΟ και την ΕΞΑΡΤΗΣΗ. Οι παράνομες ψυχοδραστικές ουσίες, αυτά που λέμε «ναρκωτικά», έχουν την ιδιότητα να δίνουν στο άτομο άμεσα ανακουφιστικά αποτελέσματα. Η «διαφυγή», δηλαδή, είναι άκρως αποτελεσματική (και ιδιαίτερα διασκεδαστική στην αρχή). Γρήγορα όμως – πάρα πολύ γρήγορα από κάποιες ουσίες – εγκαθίσταται στο μυαλό, την ψυχή και την προσωπικότητα του ατόμου ο μηχανισμός της ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ.
Ο εγκέφαλος, σύμφωνα με τις επιστημονικές μελέτες, διαμορφώνει τους υποδοχείς, τις συνάψεις και τη χημεία του με τέτοιον τρόπο που να δημιουργεί στο άτομο τη λαχτάρα (craving) για την κατανάλωση νέας ποσότητας της ουσίας που του δίνει το αίσθημα της χαράς. Με τη συνέχιση της χρήσης, η ποσότητα της αναγκαίας ουσίας μεγαλώνει και μεγαλώνει συνεχώς μέχρι που φτάνει στο επίπεδο να μη δίνει πλέον χαρά αλλά απλώς να είναι απαραίτητη για μια στοιχειώδη διαχείριση της καθημερινότητας.
ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Οι ψυχοδραστικές ουσίες είναι πάρα πολύ ακριβές (και πολύ προσοδοφόρες για τις μαφίες που τις διακινούν). Προσωπικές και οικογενειακές περιουσίες εξανεμίζονται μέσα σε μήνες και μετά το ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟ άτομο (και όχι ο ευκαιριακός χρήστης) βρίσκεται στον μονόδρομο της παραβατικότητας: ή θα κάνει μικροδιακίνηση με το σύστημα της πυραμίδας (όσους περισσότερους βάζει στη χρήση, τόσο πιο εύκολα θα εξασφαλίζει τις δικές του ανάγκες για χρήση) ή θα μπει στον κύκλο μικροκλοπών, σπάσιμο αυτοκινήτων, διαρρήξεις, επαιτεία και αναγκαστική εκπόρνευση. Λεφτά δεν πέφτουν από τον ουρανό. Και οι έμποροι ναρκωτικών δεν είναι γνωστοί για τη φιλανθρωπία τους.
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΠΑΣΕΙ Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ;
Άνθρωποι που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην καταπολέμηση της εξάρτησης, όπως η Κατερίνα Μάτσα του 18 ΑΝΩ, είναι κατηγορηματικοί: ναι, μπορεί να σπάει. Το γνωρίζουν. Το έχουν δει με τα μάτια τους. Το έχουν βιώσει, ακόμα και με άτομα που κάποιοι θεωρούσαν «τελειωμένα».
Εκείνο που χρειάζεται είναι ένα κοινωνικό πλαίσιο και πολλά «απλωμένα χέρια» για να προσφέρουν βοήθεια στο άτομο που αποφασίζει να βγει από τον κύκλο.
Οι σύγχρονες μέθοδοι αντιμετώπισης της εξάρτησης απορρίπτουν τις «παρεμβάσεις» (την έντονη δηλαδή πίεση προς το εθισμένο άτομο να ζητήσει βοήθεια). Προκρίνουν την προσέγγιση μέσω προγραμμάτων street working, δημιουργία χώρων φιλοξενίας και χώρων επιτηρούμενης χρήσης με το σκεπτικό ότι θα πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί κάποιου είδους «δεσμός» ή έστω «εμπιστοσύνη» μεταξύ των εξαρτημένων ατόμων και των φορέων που ασχολούνται με την απεξάρτηση, ώστε να καταστεί πιο εύκολο στο άτομο να αποφασίσει το βήμα της απεξάρτησης.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η μέθοδος αυτή όμως δεν μπορεί να λειτουργήσει ερήμην της κοινωνίας, χωρίς δηλαδή τη γνώση των πολιτών για το πρόβλημα και την ευαισθητοποίηση καθενός και καθεμίας μας για τον αποστιγματισμό των εθισμένων χρηστών και τη βοήθεια που μπορούμε να παρέχουμε για την κοινωνική τους ενδυνάμωση.
Η μέθοδος αυτή επίσης δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν όλες οι δομές και τα προγράμματα λειτουργούν σε μία και μόνο γειτονιά, κάτι που εκ των πραγμάτων οδηγεί στη μετατροπή της σε γκέτο.
Όπως έχει αποδειχτεί από τα γεγονότα, πιάτσες δεν «φυτρώνουν» σε γειτονιές αλλά γειτονιές μετατρέπονται σε πιάτσες όταν υπάρχει υπερ-συγκέντρωση δομών και οι Αρχές ζητούν από την Αστυνομία να κάνει τα «στραβά μάτια».
Ένα ουσιαστικό πρόγραμμα αντιμετώπισης της ουσιοεξάρτησης δεν μπορεί παρά να βασίζεται στους τρεις πυλώνες της πρόληψης, της απεξάρτησης και της επανένταξης (με δεύτερες, τρίτες και εκατοστές ευκαιρίες).
ΠΡΟΛΗΨΗ, ΠΡΟΛΗΨΗ, ΠΡΟΛΗΨΗ
Εκλαϊκευμένη επιστημονική ενημέρωση κόντρα στην «δαιμονοποίηση» της χρήσης και της εξάρτησης από τις ουσίες. Να γνωρίζουν οι νέοι και οι νέες από το σχολείο ότι δεν γίνονται «μάγκες», ούτε εντάσσονται σε κάποιο «επαναστατικό life style» με την κατανάλωση ουσιών. Απλώς χρησιμοποιούν χημικά παρασκευάσματα που δρουν με συγκεκριμένο τρόπο στον εγκέφαλό τους και διαφοροποιούν τεχνητά τα αισθήματα, τη σκέψη και τη διάθεσή τους. Είναι ένας τρόπος που είναι προσωρινός, δεν είναι βιώσιμος και προκαλεί συγκεκριμένα προβλήματα στο σώμα και τη συγκρότησή τους.
Απομυθοποίηση της σύγχρονης προπαγάνδας – κυρίως με την τραπ μουσική – που προβάλει το «όνειρο» να γίνεις πλούσιος, πουλώντας ουσίες και μετά να έχεις ένα χαρέμι από «γκόμενες» (που είναι όμως και «πουτ@νες») και με τα φιλαράκια σου να είστε «bad boys» γιατί «εγώ δεν μπορώ να ζω χωρίς ακριβά ρούχα, αυτοκίνητα, κότερα, ελικόπτερα και να πετάω 50ευρα στον αέρα για να με αγαπάνε».
Μόνο ως ανέκδοτο μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το «όνειρο ζωής».
Ακόμα και να ήταν δυνατόν να επιτευχθεί για όλους, αλήθεια, ποιός θα ήταν ευτυχισμένος, εάν έπρεπε να καταναλώνει και να πουλά συνέχεια χημικά για να νιώθει καλά και να πληρώνει συνεχώς για να κάνει σεξ και να έχει μόνο φίλους από συμφέρον;
ΑΞΙΕΣ ΜΕ ΜΕΤΡΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Απέναντι σε αυτό το «ανέφικτο» (ή και εφιαλτικό) όνειρο υπάρχουν πάρα πολύ εφικτές αξίες που μπορούν να φέρουν την ισορροπία και τη χαρά σε ένα άτομο: είναι η αγνή φιλία, ο έρωτας, η αγάπη, η κατανόηση, η συμμετοχή, η αποδοχή, η αναγνώριση και η επικοινωνία με το «άλλο», η συλλογική δράση μέσα από ομάδες και σχηματισμούς για να αλλάξουν τα πράγματα που μας βαραίνουν, η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η εξεύρεση κοινών στόχων, η απλοποίηση της ζωής στα σημαντικά και θεμελιώδη με επίκεντρο και μοναδικό μέτρο τον άνθρωπο.
Που μπορούν να καλλιεργηθούν και να αναδειχθούν αυτές οι αξίες;
Μόνο στον δημόσιο χώρο.
Στον πραγματικό δημόσιο χώρο και όχι στον ψηφιακό των αλγόριθμων και της διαμεσολαβημένης επικοινωνίας.
ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Σε πάρκα, πλατείες, δρόμους, αθλητικές και καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις, ελεύθερους χώρους για την αποφόρτιση, το παιχνίδι, την συνάθροιση και την επικοινωνία. Φροντισμένες παιδικές χαρές, κέντρα για νέα άτομα σε κάθε γειτονιά όπου θα μπορούν να μιλάνε, να έχουν τη δυνατότητα να συζητούν με ειδικούς, να παρακολουθούν και να οργανώνουν εκδηλώσεις, να θέτουν ερωτήματα, να θέτουν αιτήματα και να βρίσκουν τρόπους για να τα διεκδικούν. Να μη νιώθει κανένα άτομο απομονωμένο. Να μη νιώθει κανέναν άτομο ότι παλεύει μόνο του. Να σχηματίζει δεσμούς, υποστηρικτικά δίκτυα, γνωστούς και φίλους που θα απλώσουν το χέρι για να το σηκώσουν όταν σκοντάφτει.
Δεν είναι ανέφικτο. Δεν είναι ουτοπικό. Δεν είναι παράλογο. Δεν είναι καν δύσκολο. Μπορούμε ως άνθρωποι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ελάχιστες δυνάμεις του καθενός μας πολλαπλασιάζονται όταν βρισκόμαστε μαζί. Και αυτό το «μαζί» μπορεί να γίνει ακαταμάχητο.
Μόνο μαζί μπορεί να αντιμετωπιστεί ΚΑΙ ο εθισμός και η τοξικοεξάρτηση.
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
Οι πολιτικές του «κρύβουμε» το πρόβλημα, είτε στις φυλλωσιές του Πάρκου, είτε στη γειτονιά του Αγίου Παύλου, είτε αύριο σε μία άλλη γειτονιά είναι παλιακές και χρεοκοπημένες. Δεν προσφέρουν λύσεις σε ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη και μετατρέπουν σε κόλαση την καθημερινότητα των πολιτών που βρίσκονται σε αυτές τις «κατ΄επιλογή των Αρχών πιάτσες».
Να κάνουμε μία άλλη, ουσιαστική πολιτική πράξη;
Δημήτρης Καλαντζής
