Ο κόσμος όλος στρέφεται γύρω του. Περιμένει να το ταϊσεις, να το αλλάξεις, να του τραγουδήσεις, να το ζεστάνεις, να υπηρετήσεις κάθε ανάγκη και επιθυμία του. Το μωρό είναι ο απόλυτος νάρκισσος και έτσι πρέπει να είναι !
του Δημήτρη Καλαντζή
Το 1914 ένας γνωστός πίνακας της Βασιλικής Πινακοθήκης του Λονδίνου κέντρισε την προσοχή του Σίγκμουντ Φρόιντ. Έδειχνε μία σκηνή στο δρόμο: δύο αστυνομικοί κρατούσαν την κυκλοφορία αλόγων και αμαξών για να περάσουν δύο μορφές. Μία νταντά και ένα μικρό παιδί. Το μικρό ήταν ροδομάγουλο και ντυμένο με κομψά ρούχα, ενώ η νταντά κουβαλούσε τα παιχνίδια του. Ο πίνακας αντιπροσώπευε το «αξίωμα» ότι ο κόσμος πρέπει να σταματήσει για να περάσει το παιδί. Ο τίτλος του; «H Αυτού Μεγαλειότητα, το Παιδί».
Ήταν η εποχή που ο Φρόιντ έγραφε τη μελέτη του για τον ναρκισσισμό, μία από τις σημαντικότερες όλου του έργου του. Εξέταζε την αγάπη για τον εαυτό μας, ένα αίσθημα με το οποίο όλοι γεννιόμαστε και μας κάνει να αντιλαμβανόμαστε τους γονείς μας, ή τους ανθρώπους που μας φροντίζουν, ως υπηρέτες. Ο Φρόιντ υποστήριξε ότι ο ναρκισσισμός είναι ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό των μωρών, καθώς το ανθρώπινο είδος φέρνει τους απογόνους του στον κόσμο νωρίς. Γεννιόμαστε δηλαδή, πολύ πριν να είμαστε σε θέση να φροντίσουμε τους εαυτούς κι αυτό γιατί έχουμε μεγάλα κεφάλια σε σχέση με τον «αγωγό γέννησης» του γυναικείου σώματος. Οι σκύλοι και οι γάτες, τα δελφίνια και οι πίθηκοι δεν έχουν τέτοιες δυσκολίες. Έρχονται στον κόσμο πιο ανεπτυγμένοι γι αυτό και γίνονται ανεξάρτητοι, συγκριτικά γρηγορότερα. Εμείς όμως, ως μωρά, απαιτούμε εκτεταμένες «γονικές υπηρεσίες». Όχι για ημέρες ή μήνες. Αλλά για ολόκληρα χρόνια. Ο καθένας μας είναι… η Αυτού Μεγαλειότητα, το Παιδί.
ΜΩΡΟ: ΚΑΜΙΑ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ, ΜΟΝΟ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
Ο ναρκισσισμός, η αγάπη για τον εαυτό μας, είναι το πρώτο συναίσθημα που γνωρίζουμε μόλις γεννιόμαστε, και λειτουργεί θαυμάσια: Όταν πεινάμε, κλαίμε και… ξαφνικά, γλυκό γάλα ρέει στο στόμα μας. Όταν αισθανόμαστε υγρά, ξανακλαίμε, και… ως δια μαγείας, βρισκόμαστε πάλι στεγνά. Θέλουμε να κοιμηθούμε; Ζεστά σεντόνια και κουβέρτες θα μας τυλίξουν. Θέλουμε να ξυπνήσουμε; Οι «υπηρέτες» είναι μπροστά μας, για να μας κάνουν αστείες γκριμάτσες και να μας θαυμάσουν, πόσο όμορφα και γλυκά είμαστε… Όλοι και όλα κινούνται γύρω από εμάς. Καμία υποχρέωση. Μόνο απαιτήσεις.
ΤΟ ΜΩΡΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟΥΣ “ΥΠΗΡΕΤΕΣ” ΤΟΥ
Παρατηρήσεις σε νεογέννητα δείχνουν ότι έχουν έρθει στον κόσμο, περιμένοντας να τα υπηρετούν. Μόλις σε 15 ώρες από τη γέννησή του, το μωρό μπορεί να διακρίνει τη φωνή της μητέρας του από τις φωνές άλλων γυναικών και να την προτιμήσει για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του. Πειράματα έχουν δείξει ότι το μωρό δεν ενοχλείται ακούγοντας το δικό του, ηχογραφημένο κλάμα αλλά δυσανασχετεί, όταν ακούει το κλάμα άλλων μωρών. Στην πραγματικότητα, του αρέσει να ακούει μόνο τον ήχο της… δικής του φωνής.
«ΜΑΧΗ» ΜΕΤΑΞΥ ΑΔΕΡΦΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ
Σκεφτείτε για λίγο τον ανταγωνισμό των αδερφιών. Σε κάθε σπίτι διεξάγεται μία φανερή ή υπόγεια μάχη για την αγάπη της μαμάς και του μπαμπά. Πρόσφατα είχα πάει για φαγητό στο σπίτι ενός ζευγαριού με τρία παιδιά και, καθώς τρώγαμε, ο μικρότερος πήγε να πνιγεί με μία μεγάλη μπουκιά μακαρόνια. Δεν ήταν κάτι σοβαρό, έβηξε μερικές φορές και απλά γυρίσαμε προς το μέρος του ανήσυχοι. Τα χαριτωμένα, μεγαλύτερα αδέρφια του, ενώ εκείνος έβηχε, άρχισαν να ψιθυρίζουν ρυθμικά: Ψόφα, Ψόφα, Ψόφα… Ο πατέρας σοκαρίστηκε. Η μητέρα είχε κοκκινίσει από οργή. Τα αδέρφια όμως, μαζί με τον μικρότερο, που είχε πλέον απαλλαγεί από το ενοχλητικά μακαρόνια στον οισοφάγο του, άρχισαν πολύ σύντομα να γελούν… Ίσως από αμηχανία, που ένα απωθημένο συναίσθημα, βγήκε αυθόρμητα στην επιφάνεια εξαιτίας ενός μακαρονιού…
ΑΓΚΑΛΙΑΣΤΕ ΤΟΝ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟ ΤΩΝ ΜΩΡΩΝ ΣΑΣ
Ο πρώιμος ναρκισσισμός είναι φυσιολογικός, υγιής και καλός. Στην πραγματικότητα, τα ψυχολογικά προβλήματα παρουσιάζονται μόνο όταν δεν βρίσκει ικανοποίηση. Αν δεν υπάρχει η μαμά να σε ταΐσει, ο μπαμπάς να σε σκεπάσει, και οι δύο να σε αγκαλιάσουν και να παίξουν μαζί σου, αν δεν σε πιάσουν, όταν πας να πέσεις και δεν σε αλλάξουν, όταν νιώθεις την υγρασία, τότε είναι που σημαδεύεται η ψυχή σου. Βλέπεις τη ζωή σαν μία δύσκολη και τρομακτική απειλή. Αισθάνεσαι αγωνία, ένα συναίσθημα, που δεν θα σε αφήσει ποτέ, ακόμα και όταν, μετά από χρόνια, βρεις κάποιο σύντροφο, που να σου προσφέρει σιγουριά. Η ικανοποίηση του παιδικού ναρκισσισμού, φέρνει τόλμη και αυθορμητισμό. Γέρνει την αίσθηση της ασφάλειας μέσα στο σώμα, που έχεις ταχθεί να ζήσεις τη ζωή σου. Έτσι γεννιέται η αυτοεκτίμηση.
Ο ΩΡΑΙΟΣ ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΗ ΗΧΩ
Ο μύθος του Νάρκισσου, στις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου, μιλάει για έναν πανέμορφο νεαρό Βοιωτό, που κοίταζε συνέχεια τον εαυτό του στο ποτάμι. Προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο για να δει τον εαυτό του από πολύ κοντά αλλά, όσο πλησίαζε το νερό, τόσο εκείνο ταραζόταν και το είδωλό του χανόταν. Ο Νάρκισσος ήταν τόσο απασχολημένος με την προσπάθειά του, που δεν έδινε προσοχή στο ερωτικό κάλεσμα της Νύμφης Ηχούς. Η Ηχώ του ζητούσε να τη συντροφεύσει αλλά εκείνος συνέχιζε να την αγνοεί. Και όσο την αγνοούσε, τόσο εκείνη έχανε τη φωνής της. Μέχρι που τελικά ακούγονταν μόνο οι τελευταίες συλλαβές του καλέσματός της…
Η σύγχρονη ψυχαναλυτική ερμηνεία του μύθου, βλέπει έναν νέο άνθρωπο να μην μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του. Στην πραγματικότητα δηλαδή, ο Νάρκισσος, δεν αυτοθαυμαζόταν στην άκρη του ποταμού αλλά προσπαθούσε να βρει ποιος ακριβώς είναι. Αυτό, που έπρεπε να είχε γνωρίσει όσο ήταν μωρό, να νιώσει δηλαδή σιγουριά με τον εαυτό του, ήταν εκείνο που αναζητούσε ο Νάρκισσος στο καθρέφτισμα των νερών. Και από τη στιγμή που δεν είχε ακόμα αναγνωρίσει και αγαπήσει τον εαυτό του, δεν ήταν σε θέση να αγαπήσει και κάποιο άλλο άτομο, όπως την άτυχη Ηχώ, που του προσέφερε τον έρωτά της…
ΕΚΠΛΗΞΗ: ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΒΑΣΙΛΙΑΣ Ή ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ!
Η ικανοποίηση του παιδικού ναρκισσισμού σχηματίζει στο παιδί την αναγκαία αυτοπεποίθηση για να αντιμετωπίσει, μεγαλώνοντας, την απογοητευτική πραγματικότητα: Δεν είναι βασιλιάς ή βασίλισσα. Είναι ένας ή μία από τους πολλούς και τις πολλές, από τους ενδιαφέροντες «άλλους». Έχεις χρόνο για τους άλλους, όταν γνωρίζεις τον εαυτό σου. Είσαι διαθέσιμος στη φιλία, στη συνεργασία και στην αγάπη, όταν έχεις βεβαιωθεί ότι αξίζει η ύπαρξή σου. Μόνο αν δεν έχεις αγαπήσει τον εαυτό σου, δεν θα βρεις ανθρώπους, που θα αξίζει να σε αγαπήσουν…
Ο ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΚΑΙ Ο «ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ» ΑΝΘΙΖΕΙ
Ο μύθος του Νάρκισσου δεν μοιάζει να έχει happy end. Μετά από καιρό, ο νεαρός Βοιωτός κατάλαβε ότι η αντανάκλαση στο ποτάμι είναι ο ωραίος εαυτός του αλλά πλέον δεν μπορούσε να σπάσει τη συνήθεια να κοιτάζεται στα νερά. Μαράζωσε μόνος του στην όχθη του ποταμιού και πέθανε…
Εκεί όμως που χαράμισε το σώμα του ο Νάρκισσος, ένα λουλούδι εμφανίστηκε. Ήταν ο πανέμορφος λευκό – κίτρινος νάρκισσος.
Ο μύθος μας λέει, ότι ο παιδικός ναρκισσισμός πρέπει να βυθιστεί στο έδαφος της ύπαρξής μας, ώστε να θρέψει το ώριμο «εγώ» μας, όπως έθρεψε το σώμα του Νάρκισσου το έδαφος για να ανθίσει το λουλούδι…
Αυτό συμβαίνει, όταν η μητέρα και ο πατέρας ικανοποιούν την φαντασίωσή του παιδιού (ότι είναι «η Αυτού Μεγαλειότητα») τόσο, όσο να το βοηθήσουν να καταλάβει ότι είναι φαντασίωση και να την ξεπεράσει. Και μετά να αγαπήσει τους άλλους, όσο αγαπήθηκε εκείνο. Είναι πάντα ρίσκο να αγαπήσεις αλλά είσαι πιο δυνατός να το αναλάβεις, όταν έχεις αγαπηθεί. Έτσι μόνο κλείνει η ιστορία με happy end.
ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΥ
Ο ναρκισσισμός τρέφει τον φθόνο και την αντιπαλότητα, ενώ η αυτοεκτίμηση τη συμπόνια και τη συνεργασία. Ο ναρκισσισμός ευνοεί την κυριαρχία, ενώ η αυτοεκτίμηση την ισότητα. Ο ναρκισσισμός έχει αλαζονεία, ενώ η αυτοεκτίμηση ταπεινότητα. Ο ναρκισσισμός προσβάλλεται από την κριτική, ενώ η αυτοεκτίμηση ενισχύεται από την ανατροφοδότηση. Ο ναρκισσιστικός θέλει να γκρεμίσει τους άλλους, προκειμένου να σταθεί πάνω τους. Αυτός που έχει αυτοεκτίμηση αντιλαμβάνεται κάθε ανθρώπινο ον ως ιδιαίτερη αξία σε έναν κόσμο, που έχει θέση για όλους.
Όταν αισθάνεσαι καλά με τον εαυτό σου και αποδεκτός για αυτό που πραγματικά είσαι (και όχι για αυτό που θα ήθελες να σε βλέπουν οι άλλοι), μπορείς να προχωρήσεις στη ζωή σου με την αίσθηση ότι έχει νόημα και σημασία κάθε σου βήμα. Παίρνοντας και δίνοντας συμπόνια, με ανοιχτή καρδιά και χαμηλωμένα φώτα, καταλαβαίνεις ότι αυτό είναι ο σκοπός της εφήμερης παρουσίας σου στη γη: να μοιραστές χαρές και λύπες μέσα σε μία κοινότητα αληθινών ανθρώπων. Όπως είσαι εσύ.
ΠΗΓΕΣ
Θ. Παπαγγελής, «Σώματα που άλλαξαν τη θεωρία τους – Διαδρομές στις μεταμορφώσεις του Οβιδίου», Gutenberg, 2010.
Firestone, J.Cattlet, “The self Under Siege”, Routledge, 2012.
Vernon, “Love: all that matters”, Hodder Education, 2013.
Δημήτρης Καλαντζής
Latest posts by Δημήτρης Καλαντζής (see all)
- Το gay Πεδίον του Άρεως - May 17, 2023
- Το γκέτο διακίνησης ναρκωτικών από το Πεδίον του Άρεως στον Άγιο Παύλο και τον σταθμό Λαρίσης - March 18, 2023
- Νοσοκομείο Ελπίς: επαγγελματισμός και ανθρωπιά στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας - March 3, 2023
