του Αποστόλη Δ.Καλαντζή.
Διάσπαρτοι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου οι Ηπειρώτες. Μπορεί να γνώρισαν άλλους λαούς, άλλες γλώσσες, άλλα ήθη και έθιμα, μα ποτέ δεν ξέχασαν την Ελλάδα. Όνειρό τους η επιστροφή στην πατρίδα. Παλιός Γιαννιώτης μετά από πολλά χρόνια ξενιτιάς σε χώρα πέραν του ατλαντικού, αποφάσισε μια επίσκεψη «προσκύνημα» στη γενέτειρα πόλη.
– “Για ένα πράγμα περηφανευόμαστε εμείς οι Ηπειρώτες στους άλλους Έλληνες εκεί στα ξένα: για την πόλη μας, τα Γιάννενα. Για το Ρολόι της, την Όαση και την κυρά-Φροσύνη. Πώς να το κάνουμε… Αυτά τα τρία σημεία είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της πόλης μας, είναι η ταυτότητά μας”, μου έλεγε.
Όταν ακούς τη λέξη Γιάννενα, σου έρχονται πολλά πράγματα στο μυαλό. Το Κάστρο, η παλιά πόλη, το Ρολόι, η Όαση, η λίμνη Παμβώτιδα και η κυρά-Φροσύνη. Πράγματι τα σημεία αυτά της πόλης μας είναι σημεία αναφοράς όλων των Γιαννιωτών αλλά και για τους επισκέπτες που εξορμούν στην αγορά και στο κέντρο της πόλης.
Το ρολόι της πόλης
Θα αντα- θ’ ανταμώσουμε στο Ρολόι… όριζαν σαν σημείο συνάντησης οι κάτοικοι των χωριών. Το Ρολόι είναι ένα πολύ εντυπωσιακό κτίριο που δεσπόζει στο κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων. Κατασκευάστηκε το 1905 επί τουρκοκρατίας από τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Περικλή Μελίρρυτο. Η αρχική του θέση ήταν στο κέντρο της κάτω πλατείας, στη συμβολή της κεντρικής πλατείας με την οδό Αβέρωφ. Η παραγγελία για την κατασκευή του Ρολογιού δόθηκε από τον γενικό διοικητή Ηπείρου και Αλβανίας Οσμάν πασά. Το 1918 έπαθε ζημιές κι έτσι ξηλώθηκε και μεταφέρθηκε το 1925 στη σημερινή του θέση δίπλα από το κτίριο της 8ης Μεραρχίας.
Καφενείο «ΟΑΣΗ»
– “Έλα στην «Όαση» να πιούμε καφέ…”, έδιναν το ραντεβού τους οι Γιαννιώτες. Η «Όαση» βρίσκεται στην απάνω πλατεία και είναι απόλαυση να κάθεσαι κάτω από τα σκιερά δέντρα με δίπλα σου το ζεστό καφεδάκι, χαζεύοντας τους Γιαννιώτες να κάνουν τις βόλτες τους. Απέναντί σου το κτίριο της περιφέρειας Ηπείρου, δίπλα η λέσχη αξιωματικών και παρακάτω ο πάλαι ποτέ κινηματογράφος «Ορφέας». Το 1955 ο ποιητής και ζωγράφος Ανδρέας Εμπειρίκος ζωγράφιζε τα τραπεζοκαθίσματα της παλαιάς «Όασης» στην κεντρική πλατεία.
Από τη δεκαετία του ’20 ήδη, το σημείο αυτό της πλατείας αποτελούσε τόπο κοινωνικής αναφοράς και ψυχαγωγίας. Τότε, βέβαια, δεν υπήρχε «Όαση». Υπήρχε το καφενείο «Αύρα» τουλάχιστον ως το 1924. Στον περιβάλλοντα χώρο της «Αύρας», που τότε θεωρούνταν εξοχικό κέντρο, λειτουργούσε για κάποια χρόνια και υπαίθριος κινηματογράφος. Το σημερινό κτίριο είναι έργο του σημαντικού αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη. Για δέκα ολόκληρα χρόνια το καφενείο παρέμεινε κλειστό λόγω αβελτηρίας των Δημοτικών αρχόντων. Ευτυχώς πρόσφατα έγινε η αποκατάσταση του κτιρίου και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου πραγματοποιήθηκε από το Δήμο Ιωαννιτών με σκοπό να επανέλθει στη φυσική του μορφή. Η χρήση του κτιρίου είναι καφετέρια- εστιατόριο-ζαχαροπλαστείο.
Η κυρά-Φροσύνη
Ένα άλλο σημείο αναφοράς στην πόλη μας είναι η κυρά-Φροσύνη. Είναι ένα σημείο σύμβολο για την ιστορική διαδρομή της πόλης. Το καφενείο αυτό είναι σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία ακριβώς δίπλα από τη λίμνη με θαυμάσια θέα. Η κυρά-Φροσύνη όπως έγινε γνωστή η Ευφροσύνη Βασιλείου απέκτησε ερωτικό δεσμό με τον πρωτότοκο γιο του Αλή Πασά Μουχτάρ. Η ιστορία της συνδέθηκε με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων με το τραγικό τέλος της στις 11 Ιανουαρίου του 1801. Την ημερομηνία αυτή ο τύραννος των Ιωαννίνων Αλή Πασάς έπνιξε δεκαεφτά Γιαννιώτισσες, μαζί μ’ αυτές και την κυρα-Φροσύνη, στα κρύα νερά της λίμνης με την επίσημη αιτιολογία ότι ζούσαν ανήθικα, κάτι για το οποίο έχουν εκφραστεί αμφιβολίες. Μια άλλη εκδοχή λέει ότι ο Αλής λιμπίστηκε την ομορφιά της Ευφροσύνης και όταν αυτή τον απέρριψε, σοφίστηκε το καταχθόνιο σχέδιό του. Η κυρά-Φροσύνη τραγουδήθηκε σε δημοτικά τραγούδια, αλλά έγινε και μυθιστόρημα και ταινία.
Χίλια καντάρια ζάχαρη να ρίξετε στη λίμνη
Για να γλυκάνει το νερό να πιεί ή κυρά-Φροσύνη…
Τραγουδάει με την ανεπανάληπτη φωνή του ο Γεροθόδωρος.
Ο Μόλος της λίμνης Παμβώτιδας είναι μια περιοχή που σε απογειώνει με την ομορφιά της. Περπατώντας την παραλίμνια οδό, πρώτος σταθμός το καφενείο της κυρά-Φροσύνης. Δίπλα του ακριβώς η σπηλιά όπου συνελήφθη και μαρτύρησε ο φιλόσοφος -κατά τους Τούρκους σκυλόσοφος – Διονύσιος, επίσκοπος Τρίκκης, κατά την επανάσταση του 1611. Στη συνέχεια μια διαδρομή ενάμιση χιλιομέτρου περίπου ανάμεσα σε βαθύσκιωτα πλατάνια στις όχθες της λίμνης φτάνεις στη Σκάλα στο πετρόκτιστο «αγγελοπουλικό» καφενείο «τα Ναυτάκια» με τους παππούδες που πίνουν τα τσιπουράκια τους από τις δέκα το πρωί. Λίγο πιο πέρα η γειτονιά των ταμπάκικων.
Επιστρέφοντας από την αλλοδαπή παλαιός Γιαννιώτης θέλησε να περιηγηθεί την πόλη. Ήπιε το καφεδάκι του στην «ΟΑΣΗ» και κατηφόρισε την οδό Αβέρωφ για την κυρά-Φροσύνη. Απογοητευτικό το θέαμα που αντίκρισε. Πουθενά τα τσίγκινα στρογγυλά τραπεζάκια με τις ψάθινες καρέκλες. Ο χώρος μαντρώθηκε από την πλευρά του δρόμου και με υπερυψωμένα καθίσματα συνωστίζονται νέοι όρθιοι μ’ ένα ποτήρι στο χέρι ακούγοντας εκκωφαντική μουσική στο μισοσκόταδο.
-“Έγινε ορθάδικο”, του είπαν. Ο Δήμος το νοίκιασε σε επιχειρηματία γιατί ο παλιός τρόπος εκμετάλλευσης είναι αντιοικονομικός…
Μα όλα στο βωμό του κέρδους; Και ο πολίτης; Ο άνθρωπος; Τίποτα; Μα γιατί; αναρωτήθηκε. Η κυρά-Φροσύνη είναι η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ μας. Γιάννενα σημαίνει «Όαση», Μόλος, λίμνη και προ παντός κυρά-Φροσύνη. Οι νέοι μας μπορούν και σ’ άλλα σημεία της πόλης να δημιουργήσουν τα στέκια τους. Υπάρχουν και άλλοι χώροι για τη διασκέδασή τους. Η κυρά-Φροσύνη ανήκει σ’ όλους τους Γιαννιώτες. Για τους απόμαχους που η ηλικία τους αποζητά τη γαλήνη και την ηρεμία, μια ρομαντική βόλτα από τη Σκάλα ως το Μόλο κι ένα ζεστό καφεδάκι στην κυρά-Φροσύνη είναι βάλσαμο στην ψυχή τους.
Υπάρχει λύση. Ο Δήμος να παραχωρήσει το καφενείο με λογικό μίσθωμα και με την υποχρέωση του επιχειρηματία να διατηρεί λαϊκές τιμές ώστε να ανταποκρίνονται σ’ όλα τα βαλάντια, του εργάτη, της νοικοκυράς και του χαμηλοσυνταξιούχου που δεν έχουν τη δυνατότητα ν’ απολαύσουν το καφεδάκι τους με παραφουσκωμένες τιμές.
Δεν σας ζητάμε τίποτα παράλογο κύριοι της τοπικής αυτοδιοίκησης. Να μας επιστρέψετε την ταυτότητά μας, σας ζητάμε. Μας ανήκει.
Αποστόλης Δ.Καλαντζής.
