της Έλενας Αλεξανδράκη.
Ο διεθνούς φήμης και ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του 20ου αιώνα Ρόμπερτ (Μπομπ) Ουίλσον (Robert Wilson) άνοιξε το Φεστιβάλ Επιδαύρου 2019 με την παράσταση “Οιδίπους” βασισμένη στον Οιδίποδα Τύραννο. Όσοι πήγαν στην Επίδαυρο περιμένοντας να δουν τον Οιδίποδα Τύραννο, απογοητεύτηκαν. Κι αυτό γιατί ο Μπομπ Ουίλσον δεν κάνει θέατρο, τουλάχιστον όχι έτσι όπως το εννοούμε. Ο Ουίλσον, ξεκίνησε ως χορευτής, σχεδιαστής και performance artist κάνοντας μεταξύ άλλων site-specific έργα ανοιχτού χώρου, μη θεατρικού, για να μπει σταδιακά στο κλειστό θέατρο προκειμένου να εξυπηρετήσει τις τεχνικές απαιτήσεις των όλο και μεγαλύτερης κλίμακας έργων του. Μαζί με τον Ρίτσαρντ Φόρμαν (Richard Foreman) και τον Λη Μπρούερ (Lee Breuer) -όλοι Αμερικάνοι και συνομήλικοι- είναι οι πρώτοι που έκαναν αυτό που λίγα χρόνια μετά ονομάστηκε “Θέατρο των Εικόνων” ((Theatre of Images). Σε αυτό το είδος κατατάσσονται και άλλοι γνωστοί -κάποιοι και στο ελληνικό κοινό- σκηνοθέτες, όπως ο Ρομέο Καστελούτσι (Romeo Castellucci), ο Ρομπέρ Λεπάζ (Robert Lepage), η Λόρι Άντερσον (Laurie Anderson), ο Γιαν Φαμπρ (Jan Fabre).
Ο Ουίλσον, μακριά από το λογοκεντρικό θέατρο, εξερευνά και πριμοδοτεί μέσα στις παραστάσεις του τις εικαστικές δυνατότητες του χώρου, του φωτός, της φιγούρας, των αντικειμένων, των κοστουμιών και της κίνησης. Οι εναλλαγές των εικόνων δεν ακολουθούν (τουλάχιστον φανερά) κάποια δραματουργία και δεν αιτιολογούνται λογικά ή ψυχολογικά. Η δομή έχει σουρεαλιστικά χαρακτηριστικά. Συχνά υπάρχει η επανάληψη λέξεων ή φράσεων η οποία δεν στοχεύει στο νόημα αλλά στον ήχο σαν φόρμα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, χρησιμοποιούνται και οι περφόρμερς του, οι οποίοι συχνά είναι χορευτές ή ερασιτέχνες, και οι οποίοι καλούνται να εκτελέσουν συγκεκριμένες κινήσεις ή πόζες -σε καμία περίπτωση να χτίσουν έναν χαρακτήρα.
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, τα είδαμε και στον “Οιδίποδα”. Με μίνιμαλ αισθητική, αναφορές σε αρχαία ελληνικά αγάλματα, χορευτική κίνηση, ακινησίες, μακρόσυρτες σκηνές, επαναλήψεις φράσεων, παιχνίδια με τον ήχο και έμφαση στο φωτισμό (που συχνά μπορεί να απομόνωνε σκηνικές λεπτομέρειες, όπως ένα χέρι) εμπνεύστηκε από τον Οιδίποδα Τύραννο και παρουσίασε μια πολυγλωσσική περφόρμανς που θα μπορούσε να ιδωθεί ως το υποσυνείδητο του έργου. Δεν προσπάθησε να πει την ιστορία του Οιδίποδα παρά μπήκε μέσα σε αυτή και την είδε σαν όνειρο. Δεν προσπάθησε να νοηματοδοτήσει τίποτα, δεν προσπάθησε να εξηγήσει τίποτα. Ως θεατής μπορούσες να βρεις λίγες μόνο αναφορές σε αυτό που ξέρεις ως Οιδίποδα. Προσωπικά, παρόλο που μου άρεσε αυτό που είδα, μου έλειψε το “νόημα” και η φανερή σύνδεση με το έργο, με τη διαφορά ότι δεν υπήρχε τέτοια πρόθεση από το σκηνοθέτη. Ο ίδιος έχει πει για μία από τις πιο γνωστές του παραστάσεις (το “Einstein on the Beach”): “Δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι την ιστορία γιατί δεν υπάρχει ιστορία. Δεν χρειάζεται να ακούς τα λόγια γιατί δε σημαίνουν τίποτα. Απόλαυσε το σκηνικό, την αρχιτεκτονική διαρρύθμιση στο χώρο και το χρόνο, τη μουσική, τα συναισθήματα που προκαλούνται. Άκου τις εικόνες.”. Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα “κλειδί” για όλες του τις παραστάσεις, ακόμα κι αν βασίζονται πάνω σε γνωστά έργα. Αυτό μπορεί να αρέσει ή να μην αρέσει.
Στην περίπτωση του “Οιδίποδα”, η παράσταση, με τη μίνιμαλ σε γενικές γραμμές αισθητική της και την έμφαση σε λεπτομέρειες, δεν κατόρθωσε να καλύψει όλο το θέατρο της Επιδαύρου, αφού απευθύνθηκε (εικαστικά) περισσότερο στα κάτω διαζώματα. Ένας μικρότερος ή κλειστός χώρος, ίσως πετύχαινε καλύτερη πρόσληψη. (Δεν είναι τυχαίο πάντως, ότι ο Ουίλσον έχει κατηγορηθεί πολλάκις στο παρελθόν για ελιτισμό, τόσο αισθητικό όσο και οικονομικό, αφού οι παραστάσεις του κοστίζουν υπέρογκα ποσά.) Τα τεχνικά στοιχεία της παράστασης, πάντως, άγγιζαν την τελειότητα. Ομοίως και οι ηθοποιοί-χορευτές, οι οποίοι πέτυχαν να “γεμίσουν” το χώρο με προεξάρχουσα τη Λυδία Κονιόρδου.
Κλείνοντας, πιστεύω πως το Ελληνικό Φεστιβάλ έκανε καλά που έφερε τον Μπομπ Ουίλσον στην Επίδαυρο, όφειλε, όμως, να έχει προετοιμάσει καλύτερα το κοινό για αυτό, δεδομένου ότι η Επίδαυρος προσελκύει μια ευρεία γκάμα κόσμου. Θα προσθέσω ότι τα εισιτήρια για το πάνω διάζωμα ήταν εξαιρετικά ακριβά και στα ταμεία στο χώρο του θεάτρου δεν γίνονταν δεκτές κάρτες ανεργίας παρόλο που τις ανέφερε η ιστοσελίδα, καθιστώντας την παράσταση “απλησίαστη” για τον μέσο όρο, αν συνυπολογίσει κανείς και το ταξίδι ως εκεί.
Latest posts by Έλενα Αλεξανδράκη (see all)
- O Οιδίποδας του Bob Wilson στην Επίδαυρο και το Θέατρο των Εικόνων - June 27, 2019
- Ο Ορέστης από το ΚΘΒΕ σε ένα μεταιχμιακό εργοτάξιο - September 2, 2018
- Ένας επίπεδος Αγαμέμνων από τον Τσέζαρις Γκραουζίνις - August 27, 2018
