του Δημήτρη Καλαντζή.
Ο σπουδαίος Γάλλος βυζαντινολόγος Γκυστάβ-Λεόν Σλυμπερζέ (1844 – 1929) είχε συγκεντρώσει ιστοριογραφικά κείμενα και μαρτυρίες συγχρόνων της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, προκειμένου να αποδώσει με ακρίβεια, αλλά και συναισθηματική ένταση, τα όσα φρικώδη διαδραματίστηκαν στον ιερότερο ναό της Ορθοδοξίας, την Αγία Σοφία, τον Μάιο του 1453. Οι περιγραφές που θα διαβάσετε είναι εξαιρετικά σκληρές, αλλά θα πρέπει να τοποθετηθούν στο ιστορικό τους πλαίσιο και τον θρησκευτικό φανατισμό που, όπως δυστυχώς διαπιστώθηκε και πρόσφατα από τις πρακτικές του ISIS, μπορεί να οδηγήσει στα βιαιότερα εγκλήματα κατά της ανθρώπινης ύπαρξης.
…Πολλοί από τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης κατέκλυσαν τις εκκλησίες. Ίσως να πίστευαν ότι οι Τούρκοι θα αναγνώριζαν ότι τα ιερά κτήρια θα παρείχαν το δικαίωμα του ασύλου. Άλλοι πάλι πίστευαν ότι θα συμβεί κάποια θαυμαστή και σωτήρια παρέμβαση στους ιερούς χώρους.
Ο Δούκας μαρτυρά ότι ένα πλήθος έντρομων πολιτών έσπευσε στη μεγάλη εκκλησία της Αγίας Σοφίας, πιστεύοντας σε κάποια προφητεία. Σύμφωνα με αυτή, θα επιτρεπόταν στους Τούρκους να εισέλθουν στην Πόλη για να κατασφάξουν τους Έλληνες μέχρις ότου οι τελευταίοι έφταναν στον κίονα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, το σημερινό «Κεκαυμένο» κίονα. Τότε, θα κατέβαινε από τον ουρανό άγγελος με ρομφαία και θα παρέδιδε τη βασιλεία και τη ρομφαία σε έναν άγνωστο, απλό και φτωχό άνδρα. Αυτός θα βρισκόταν εκείνη τη στιγμή στον κίονα και ο άγγελος θα του ανέθετε να εκδικηθεί τον λαό του Κυρίου. Τότε οι Τούρκοι θα εκδιώκονταν από την Πόλη και από τα μέρη της Δύσης και Ανατολής μέχρι τα όρια της Περσίας και τον τόπο που αποκαλούνταν Μονοδένδρι. Για τον λόγο αυτόν, κατά τον Δούκα, η μεγάλη εκκλησία, μέσα σε μία ώρα από τη διάδοση της είδησης για την εισβολή των Τούρκων, ξεχείλιζε από κόσμο. Οι τελευταίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ασφαλείς εκεί μέσα. Δυστυχώς όμως, με την ενέργειά τους αυτή, δεν πέτυχαν τίποτα άλλο παρά να εξασφαλίσουν τη σίγουρη υποδούλωσή τους…
Πολλοί γενίτσαροι και άλλοι Τούρκοι, είχαν και αυτοί ορμήσει εναντίον της Αγίας Σοφίας, ήδη από την έναρξη της λεηλασίας. Γνώριζαν ότι στη μεγάλη εκκλησία βρίσκονταν χιλιάδες πλούσιοι πατρίκιοι, σημαντικής χρηματικής, εάν τους αιχμαλώτιζαν. Άλλους πάλι τους έθελγε ο από παλιά διαδεδομένος θρύλος σε ολόκληρη την Ανατολή, ότι στο ξακουστό σε ολόκληρη την υφήλιο τέμενος, ήταν συγκεντρωμένοι αμύθητοι θησαυροί.
Κι όταν πια ο μεγαλοπρεπής ναός γέμισε από το αξιοθρήνητο εκείνο πλήθος που παρακαλούσε και θρηνούσε με απόγνωση, έκλεισαν οι φημισμένες χάλκινες πύλες. Οι άτυχοι εκείνοι άνθρωποι περίμεναν τότε με αγωνία την άφιξη των νικητών, ενώ εκατοντάδες ιερείς, φορώντας τα γιορτινά τους άμφια, τελούσαν την τελευταία Θεία Λειτουργία.
Δεν πέρασε πολλή ώρα και ορδές από Τούρκους που ήταν λερωμένοι από το αίμα των θυμάτων τους, γκρέμισαν τις πύλες της Αγίας Σοφίας. Ακολούθησε τότε μία από τις πιο άγριες σκηνές στην ανθρώπινη ιστορία, την οποία αφηγήθηκαν με κάθε λεπτομέρεια οι περισσότεροι από όσους εξιστόρησαν τα γεγονότα της πολιορκίας…
Δεν έγινε σχεδόν καμία σφαγή. Οι Τούρκοι είχαν χορτάσει από αίμα και τώρα η σκέψη τους ήταν στο κέρδος και την ανόσια ηδονή. Ο Κριτόβουλος αναφέρει: «όταν εισέβαλαν στον μεγαλόπρεπο ναό της του Θεού Σοφίας, βρήκαν μέσα ένα μεγάλο πλήθος από άντρες, γυναίκες και παιδιά να προσεύχονται. Τους φυλάκισαν όλους και τους κράτησαν για τις ορέξεις τους, οδηγώντας τους στις τριήρεις και το στρατόπεδό τους».
Μέσα σε λίγες στιγμές, χίμηξαν πάνω σε εκείνο το άοπλο πλήθος, που ούρλιαζε από απελπισία και φόβο. Όσοι ήταν νέοι, υγιείς ή όμορφοι, τους απογύμνωσαν αμέσως και τους έδεσαν με δερμάτινα λουριά, ζώνες, μαντήλια, ακόμα και τα πετραχήλια των ιερέων. Οι Τούρκοι καυγάδιζαν μεταξύ τους για τις όμορφες ξεγυμνωμένες γυναίκες. Τους έδεσαν όλους σε μακριές σειρές, τους γέροντες δίπλα στις νεαρές παρθένους, τις καλόγριες δίπλα στους έφηβους, τους άρχοντες δίπλα στους εργάτες… Οι θρήνοι των ανθρώπων και οι κραυγές αγωνίες έφταναν στα ουράνια…
Μετά, αφού μοιράστηκαν τους σκλάβους, άρχισαν τη λαφυραγώγηση του ξακουστού ναού, που από αιώνες συγκέντρωνε τις ευσεβείς προσφορές γενιών και γενιών. Όλα τα θαυμαστά δημιουργήματα, έσπασαν και καταστράφηκαν μέσα σε λίγες στιγμές.
Ιερά σκεύη από χρυσό και ασήμι, απαράμιλλα άμφια με πλούσιο διάκοσμο, λειψανοθήκες, άγιες εικόνες, κηροπήγια, κομψοτεχνήματα κατάφορτα από μαργαριτάρια και πολύτιμες λίθους. Οι κατακτητές φορούσαν τα άμφια των ιερέων, περιέφεραν σταυρούς και δισκοπότηρα και χλεύαζαν τον Εσταυρωμένο. Το χειρότερο όμως που προκάλεσε φρίκη στους αιχμαλώτους, ήταν όταν κομμάτιασαν τα λείψανα που είχαν αποσπάσει από τις πολύτιμες λειψανοθήκες. Η ευσέβεια των χριστιανών απέναντι σε αυτά τα κειμήλια ήταν τεράστια, καθώς αποτελούσαν κληρονομιά δέκα αιώνων ευλάβειας. Ήταν τα σώματα των σημαντικότερων μαρτύρων, των ενδοξότερων υπερασπιστών της Ορθόδοξης Πίστης, οι πιο ξακουστές εικόνες της Παναγίας, αντικείμενα που είχαν προσκυνήσει μπροστά τους εκατομμύρια πιστοί στους δέκα αιώνες ζωής της εκκλησίας… Τώρα διασκορπίζονταν και βεβηλώνονταν ολούθε…
Το σκηνικό της κόλασης κάτω από τους μεγαλοπρεπείς θόλους της Αγίας Σοφίας, διήρκησε επί μακρόν, που φάνηκε αιώνας από την αντίθεση του θαυμαστού κτηρίου και των ανίερων πράξεων που διαδραματίζονταν μέσα του. Οι θρήνοι των χριστιανών γέμιζαν τους θόλους, ανάμεικτοι με τις βλασφημίες των κατακτητών. Και πολύ σωστά έχει ειπωθεί ότι, εκτός ίσως από την άλωση της Ιερουσαλήμ, καμία άλλη σκηνή στην Ιστορία δεν υπήρξε τόσο φρικτή. Όλοι οι χριστιανοί ιστοριογράφοι επιμένουν με ιδιαίτερη θλίψη και συγκίνηση στην περιγραφή της φρικτής βεβήλωσης του Άγιου Τόπου και τη βδελυρή καταστροφή των ιερών κειμηλίων.
Ο Ρικκέριος διηγείται ότι οι Τούρκοι εγκατέστησαν ιερόδουλες στην Αγία Σοφία, καθώς και στάβλους για την εξυπηρέτηση των αλόγων τους. Έριχναν μάλιστα στην κοπριά τα πιο ιερά από τα άγια λείψανα, ανάμεσα σε γουρούνια και σκύλους.
Ο Φραντζής περιγράφει έτσι την μεγάλη λεηλασία:
Ευγενείς δεσποινίδες και παρθένες, αφιερωμένες στον Θεό, σέρνονταν από τους Τούρκους από τα μαλλιά και ενώ αυτές οδύρονταν, άκουγες ένα βουητό από το κλάμα των παιδιών. Ποιος μπορεί να διηγηθεί όσα φρικτά συνέβησαν; Έβλεπε κανείς τα τίμια δώρα, το θείο αίμα και σώμα του Κυρίου να πετιέται και να χύνεται στο έδαφος. Τα ιερά σκεύη της Θείας Ευχαριστίας, τα άρπαζαν και τα έσπαγαν. Ποδοπατούσαν τις άγιες εικόνες και αφού αφαιρούσαν κάθε διακόσμηση από χρυσό και ασήμι, τις χρησιμοποιούσαν για κρεβάτια και τραπέζια. Με τα ιερατικά άμφια και ενδύματα, υφασμένα από χρυσό και μετάξι, σκέπαζαν τα άλογα. Ποδοπατούσαν τα άγια λείψανα και έκαναν κι άλλα ανοσιουργήματα… – Ω, Χριστέ, βασιλιά μου, ανερμήνευτες και ανεξιχνίαστες είναι οι κρίσεις σου. – Και έβλεπε κανείς μέσα στον σπουδαίο και άγιο εκείνο ναό της του Θεού Σοφίας τον επίγειο ουρανό, τον θρόνο της δόξας του Θεού, το όχημα των Χερουβίμ και το δεύτερο στερέωμα, το δια των χειρών του Θεού κατασκεύασμα, το θέαμα και το άξιο έργο, την αγαλλίαση όλης της Οικουμένης, το ωραίο και το ωραιότερο από όλα τα ωραία, μέσα στα άγια των αγίων, πάνω στην Αγία Τράπεζα να τρώνε και να πίνουν, να πραγματοποιούν όλες τις ανόσιες επιθυμίες τους με γυναίκες παρθένες και παιδιά…
Ποιος δεν θα θρηνήσει για σένα, άγιε ναέ της του Θεού Σοφίας;
Δημήτρης Καλαντζής
